گل ختمي با نام علمي Althaea officinalis گياه بومي مناطق شرق مديترانه است و داراي برگ‌هاي دندانه‌دار و پهن است. گل‌هاي آن درشت به رنگ سفيد مايل به قرمز يا ارغواني هستند كه به‌صورت دسته‌هاي سه‌تايي در اواخر تابستان ظاهر مي‌شود. گل ختمي انواع مختلفي دارد كه هر كدام رنگ‌هاي متفاوتي دارند از جمله گل ختمي نارنجي، ختمي زرد، قرمز و سفيد. ختمي هايي كه گل سفيد دارند كاربرد درماني بيشتري دارند. مردم برخي كشورها از مدت‌ها پيش خواص ختمي دارويي را مي‌شناختند و از آن براي درمان بعضي بيماري‌ها استفاده مي‌كردند.

ختمي دارويي در تعدادي از فارماكوپه هاي معتبر به‌عنوان گياه دارويي معرفي شده و فوايد ختمي مورد تأكيد قرار گرفته است. برگ‌ها و ريشه گل ختمي دارويي خاصيت دارويي دارند و از دمنوش گل ختمي به‌عنوان ضد سرفه، خلط‌ آور و نرم‌كننده مجاري تنفسي استفاده مي‌شود. موسيلاژ موجود در برگ‌ها و ريشه‌اين گياه سوزش غشاء مخاطي را تسكين و التهاب را كاهش مي‌دهد. از گل‌ها و پيكر رويشي ختمي دارويي به‌ندرت استفاده مي‌شود.مردم بعضي سرزمين‌ها از دم كرده ختمي براي رفع ورم ملتحمه چشم استفاده مي‌كنند. از مواد مؤثر اين گياه در صنايع دارويي، داروهاي مختلفي به اشكال شربت، قطره و قرص براي مداواي بيماري‌هاي مربوط به ناي و نايژه و همچنين تسكين سرفه‌هاي ناشي از ناهنجاري‌هاي ريه تهيه مي‌شود. ختمي دارويي در سطوح مختلفي در بعضي از كشورها كشت مي‌شود.

ختمي گياهي علفي و چندساله است. منشأ اصلي اين گياه منطقه مديترانه گزارش شده است و در مناطقي كه خاك از رطوبت كافي برخوردار باشد مي‌رويد. اين گياه در اروپا، آسيا و شمال آفريقا گسترش دارد. از ريزوم، ريشه‌اي ساده و يا كم‌وبيش منشعب به طول ۱۰ تا ۳۰ سانتي‌متر و به ضخامت دو تا سه سانتي‌متر خارج مي‌شود. رنگ قسمت خارجي ريشه قهوه‌اي تيره و لايه داخلي آن سفيدرنگ است. ساقه استوانه‌اي شكل و ارتفاع آن ۸۰ تا ۱۲۰ سانتي‌متر است. پاي ساقه معمولاً چوبي است. برگ‌ها سه تا پنج لبي به قطر ۵ تا ۱۰ سانتي‌متر و رنگ آن سبز تيره است. برگ‌ها به‌طور متناوب روي ساقه قرار مي‌گيرند. برگ‌هاي قسمت فوقاني ساقه كم‌وبيش تخم‌مرغي شكل است، ولي برگ‌هاي پاييني ساقه قلبي شكل هستند. حاشيه برگ‌ها دندانه دارند.

سطح برگ‌ها از كرك‌هاي انبوه و فراواني پوشيده شده است. گل‌ها كوچك و به رنگ سفيد يا صورتي كم‌رنگ و گاهي در سطح گلبرگ‌ها لكه‌هاي زرشكي يا ارغواني مشاهده مي‌شود. گل‌ها از زاويه برگ‌ها و به‌صورت مجتمع و از اوايل تابستان (تير) ظاهر مي‌شوند و گلدهي تا اواخر تابستان (شهريور) ادامه مي‌يابد. گل‌ها براي مدت نسبتاً طولاني روي گياه مشاهده مي‌شوند. ميوه اين گياه قهوه‌اي رنگ، مدور، مسطح و چند لايه‌اي است و چين‌هايي در اطراف آن وجود دارد. وزن هزار دانه ۲/۲ تا ۲/۳ گرم است. ريشه ختمي دارويي حاوي مواد موسيلاژي (پلي ساكاريد) به مقدار ۳۳ درصد، نشاسته (۳۳ درصد)، تركيبات قندي (۱۰ درصد)، پكتين (۱۰ درصد)، آسپاراژين (دو درصد) و مقدار كمي روغن است. مواد مؤثر عمده برگ‌ها و گل‌هاي اين گياه را تركيبات موسيلاژي (۵ تا ۱۰ درصد) و مقادير كمي اسانس (۲۰/۰ درصد) تشكيل مي‌دهد.

كاشت

بذر ختمي ۱۰ تا ۱۵ روز پس از كاشت در دماي مناسب و وجود رطوبت كافي سبز مي‌شود. خاك‌هاي سبك، عميق و حاوي تركيبات هوموسي خاك‌هاي مناسبي براي كشت اين گياه هستند. هواي گرم و رطوبت كافي نه تنها براي رويش اين گياه مناسب است بلكه در افزايش كميت و كيفيت مواد مؤثر آن تأثير مطلوبي دارد. اگرچه بذر گل ختمي را با هر گياهي مي‌توان به‌تناوب كشت كرد ولي بهتر است با گياهاني كه دوره رويشي كوتاهي دارند به تناوب كشت كرد تا پس از برداشت، زمان كافي براي آماده ساختن زمين وجود داشته باشد.

تحقيقات نشان مي‌دهد كودهاي حيواني پوسيده نقش عمده‌اي در افزايش عملكرد برگ، ريشه و مواد مؤثر اين گياه دارد. از اين رو توصيه مي‌شود در فصل پاييز هنگام آماده‌سازي زمين ۲۰ تا ۳۰ تن كود حيواني پوسيده به زمين اضافه شود. چنانچه زمين از مواد و عناصر غذايي تهي باشد و در صورت عدم استفاده از كود حيواني توصيه مي‌شود ۳۰ تا ۴۰ كيلوگرم در هكتار ازت، ۵۰ تا ۶۰ كيلوگرم در هكتار اكسيد فسفر و ۸۰ تا ۱۰۰ كيلوگرم در هكتار اكسيدپتاس به‌عنوان مقادير پايه در اختيار گياهان قرار گيرد. اضافه كردن ۳۰ تا ۴۰ كيلوگرم در هكتار ازت در مرحله ساقه دهي نقش عمده‌اي در افزايش عملكرد دارد.

ريشه‌هاي ضخيم از مقدار بيشتري مواد مؤثر برخوردارند. ازآنجاكه آماده‌سازي خاك تأثير عمده‌اي در وضعيت ريشه و رشد گياه دارد، لذا قبل از كاشت آماده ساختن خاك ضرورت دارد. پس از افزودن كودهاي حيواني يا شيمايي موردنياز گياه انجام شخم عميق در فصل پاييز (به عمق ۴۰ تا ۶۰ سانتي‌متر) ضروري است. جمع‌آوري سنگ‌ها و قلوه سنگ‌هاي خاك نه‌تنها سبب گسترش ريشه و افزايش عملكرد آن مي‌شود بلكه در رويش گياه مؤثر است و سبب افزايش عملكرد برگ و گل نيز مي‌شود. در اوايل بهار زمين را تسطيح و بستر خاك را براي كشت گياه بايد آماده كرد.

فصل بهار (نيمه اول فروردين) يا اواخر پاييز (آذر) زمان مناسبي براي كشت مستقيم ختمي است. فاصله رديف‌ها از يكديگر ۶۰ تا ۷۰ سانتي‌متر مناسب است. در كشت مستقيم براي هر هكتار زمين به پنج تا شش كيلوگرم بذر نياز است. در كشت غيرمستقيم در اواخر بهار و اوايل تابستان (خرداد-تير) زمان مناسبي براي كشت بذر ختمي در خزانه هواي آزاد است. بذرها را در رديف‌هايي به فاصله ۱۵ سانتي‌متر كشت مي‌كنند. بذر موردنياز براي هر هكتار زمين يك كيلوگرم است. ۵/۲ تا ۳ ماه پس از سبز شدن در فصل پاييز (مهر-آبان) يا اوايل بهار سال بعد نشاءها را مي‌توان به زمين اصلي منتقل كرد. اگرچه اوايل بهار نشاءها را مي‌توان منتقل كرد ولي فصل پاييز زمان مناسبي براي انتقال آن‌ها به زمين اصلي است؛ زيرا شوك حاصل از عمل انتقال در فصل پاييز به‌مراتب كمتر از بهار است. نشاءها را در رديف‌هايي به فاصله ۶۰ تا ۷۰ سانتي‌متر در زمين اصلي بايد كشت كرد. فاصله دو بوته روي رديف كاشت ۴۰ تا ۵۰ سانتي‌متر مناسب است. اوايل پاييز (مهر) زمان مناسبي براي تكثير رويشي ختمي است. در تكثير رويشي ختمي است. در تكثير رويشي فاصله رديف‌ها از يكديگر ۶۰ سانتي‌متر و فاصله دو بوته در طول رديف ۵۰ سانتي‌متر مناسب مي‌باشد.

ختمي را توسط بذر يا از طريق رويشي مي‌توان تكثير كرد. تكثير با بذر مناسب‌تر است و همواره از اين روش براي تكثير ختمي استفاده مي‌شود. بذرهاي تازه اين گياه قوه رويشي نامناسبي دارند، ازاين‌رو براي كاشت بايد از بذرهاي دو تا سه ساله استفاده كرد. تكثير توسط بذر به دو روش مستقيم و غيرمستقيم انجام مي‌گيرد. در كشت مستقيم بذرهاي ختمي را در زمان مناسب به‌صورت رديفي در فواصل ذكرشده كشت مي‌كنند. عمق بذر متفاوت است و به بافت خاك و رطوبت آن بستگي دارد و بين يك تا دو سانتي‌متر مناسب است. پس از كشت، آبياري مناسب ضرورت دارد و سبب تسريع و هماهنگي در سبز شدن بذرها مي‌شود. در كشت غيرمستقيم در زمان ياد شده بذرهاي ختمي را در خزانه هواي آزاد كه بستر آن به همين منظور تهيه شده كشت مي‌كنند. پس از كاشت به‌منظور ايجاد تراكم در بستر سطحي خاك، غلتك مناسبي زده مي‌شود. آبياري منظم و وجين علف‌هاي هرز در طول رويش گياهان نقش عمده‌اي در سرعت رشد گياه و افزايش عملكرد (اعم از ريشه، برگ و گل) دارد. بذرهاي ختمي با تأخير و پس از سه تا چهار هفته سبز مي‌شوند. ازاين‌رو بهتر است بذر اين گياه را با بذرهاي گياهان سريع الرشدي مانند خردل مخلوط كرد تا با مشاهده فاصله رديف‌ها بهتر بتوان به وجين علف‌هاي هرز پرداخت.

تكثير رويشي با تقسيم ريشه انجام مي‌گيرد. اوايل پاييز پس از خارج كردن ريشه گياهان دو تا سه ساله ريشه را به چند قطعه تقسيم كرده و در رديف‌هايي به فاصله ۶۰ سانتي‌متر و فاصله دو بوته در طول رديف كاشت ۵۰ سانتي‌متر كشت مي‌شوند. چون تكثير رويشي هزينه زيادي را در بردارد فقط در سطوح كوچك از اين روش استفاده مي‌شود.

اگر از كشت مستقيم بذر در زمين اصلي استفاده شده باشد و گياهان در طول رديف‌ها متراكم باشند آن‌ها را در مرحله دو تا سه برگي طوري بايد تنك كرد كه فاصله دو بوته در طول رديف ۲۰ تا ۲۵ سانتي‌متر گردد. در طول رويش گياهان، بايد دو تا سه بار علف‌هاي هرز را وجين كرد. چون ختمي به اكثر علف‌كش‌ها حساس است، وجين مكانيكي علف‌هاي هرز ضرورت دارد. تاكنون علف‌كش انتخابي مناسبي براي اين گياه شناخته نشده است. ختمي در طول رويش ممكن است توسط بيماري‌هاي قارچي مانند زنگ ختمي آسيب ببيند. براي مبارزه با اين بيماري مي‌توان از سموم مناسبي مانند تيلت به مقدار ۸/۰ تا ۱ ليتر در هكتار، ويژيل و يا ايمپاكت به مقدار ۱ تا ۲/۱ ليتر در هكتار به‌صورت محلول‌پاشي استفاده كرد. دو تا سه هفته پس از استفاده از سموم مذكور مجدداً استفاده از آن‌ها را مي‌توان تكرار كرد. براي كنترل اين بيماري بذرهايي را كه از بوته‌هاي سالم به دست آمده‌اند بايد كشت كرد. براي ضدعفوني كردن بذرهاي ختمي، مي‌توان آن‌ها را در محلول دو در هزار سولفات مس به مدت يك و نيم ساعت خيساند.

از بيماري‌هاي ديگر ختمي مي‌توان از قارچ عامل بوته ميري نام برد. اين قارچ از راه ريشه، آوندهاي چوبي را موردحمله قرار مي‌دهد و در نهايت باعث پژمردگي گياه مي‌شود. قارچ معمولاً بعد از سرما و يخبندان زمستان، در فصل بهار گياهان را تهديد مي‌كند. سرعت پيشرفت فعاليت قارچ بسته به شرايط محيط و موقعيت گياه فرق مي‌كند. چنانچه در مراحل اوليه رشد يعني موقعي كه ميزبان حساس است گياهان آلوده شوند. در مدت كمتر از ده روز بوته‌ها خشك مي‌شوند. اما در سال‌هايي با زمستان طولاني و سرما و يخبندان كه حمله قارچ مصادف با قوي شدن بوته‌ها و نزديك شدن به فصل برداشت است گياهان كمتر آسيب مي‌بينند. علاوه بر ضدعفوني بذرهاي ختمي توسط تي۰ دم۰ تي۰ دي، بنوميل و مانكوزب، با توصيه‌هاي به زراعي زير مي‌توان اين بيماري را كنترل كرد:

-از كاشت متوالي ختمي در يك مزرعه خودداري شود و تناوب صحيح كشت رعايت گردد.

-پس از برداشت محصول، بقاياي گياه (ريشه، ساقه و برگ) جمع‌آوري و در خارج مزرعه سوزانده شوند تا از شدت آلودگي سال بعد كاسته شود.

-با مشاهده اولين بوته‌هاي آلوده، آن‌ها را بايد از مزرعه خارج كرد و سوزاند تا از شدت آلودگي سال بعد كاسته شود.

-ادوات كشاورزي كه در تماس با مزارع آلوده بوده‌اند را نبايد در مزارع غير آلوده به كار برد، مگر آن‌كه گل‌ولاي ماشين‌آلات و دنباله بندها با آب شسته سپس با آب آهك غليظ ضدعفوني شوند.

در طول رويش ختمي، برخي آفات مي‌توانند صدمه‌هاي زيادي به محصول وارد كنند. با استفاده از آفت‌كش‌هاي مناسب مانند متيل پاراتيون، وفاتوكس، سوين و راويون آن‌ها را مي‌توان كنترل كرد.

به علت وجود مواد مؤثر در اندام‌هاي مختلف مانند گل‌ها، برگ‌ها، شاخه‌هاي جوان و ريشه‌ها در زمان مناسب نسبت به برداشت هر يك بايد اقدام كرد. برگ‌ها را در طول تابستان بايد برداشت كرد. پس از برداشت آن‌ها را خشك و بسته‌بندي مي‌نمايند. از هر چهار تا شش كيلوگرم برگ تازه يك كيلوگرم برگ خشك به دست مي‌آيد. در تيرماه هنگامي‌كه گياه در مرحله گلدهي است پيكر رويشي گياه را از فاصله ۱۰ تا ۲۰ سانتي‌متري از سطح زمين بايد برداشت كرد. با آبياري منظم و به‌موقع، گياهان مجدداً شاخ و برگ‌هاي جديد توليد مي‌كنند، به‌طوري‌كه فصل پاييز (شهريور – مهر كه به شرايط اقليمي محل رويش گياه بستگي دارد) محصول را براي دومين بار مي‌توان برداشت كرد. پس از برداشت اندام‌هاي يادشده، آن‌ها را بايد خشك كرد براي خشك كردن گل‌ها، شاخه‌هاي جوان و برگ‌ها مي‌توان از سايه و نسيم ملايم باد يا از خشك‌كن‌هاي الكتريكي استفاده نمود. درجه حرارت مناسب براي خشك كردن آن‌ها توسط خشك‌كن‌هاي الكتريكي ۴۰ تا ۵۰ درجه سانتي­گراد است. از هر هفت كيلوگرم گل تازه يك كيلوگرم گل خشك به دست مي‌آيد. برداشت ريشه‌ها – در صورت مساعد بودن هوا – در فصل پاييز سال دوم رويش انجام مي‌گيرد. چنانچه هوا نامساعد باشد در اوايل بهار نيز مي‌توان ريشه‌ها را برداشت كرد. پس از خارج كردن ريشه‌ها از خاك، آن‌ها را بايد تميز و ريشه‌هاي فرعي و ساير قسمت‌هاي پوسيده را از آن جدا كرد. ريشه‌هاي ضخيم، نرم و ريشه‌هايي كه مقدار كمتري ريشه‌هاي فرعي دارند از نظر كيفيت و كميت مواد مؤثر مطلوب هستند و در صنايع دارويي از اهميت خاصي برخوردارند. پس از شستن ريشه‌ها با آب جاري، پوست آن‌ها را بايد جدا كرد، سپس آن‌ها را قطعه قطعه (به قطعات ۱۵ تا ۲۰ سانتي‌متري و به ضخامت ۵/۱ سانتي‌متري) و خشك نمود. رطوبت مجاز در ريشه‌هاي خشك‌شده ۱۲ درصد است.

براي خشك كردن ريشه‌ها مي‌توان از خشك‌كن‌هاي الكتريكي با دماي ۳۵ تا ۴۰ درجه سانتي­گراد استفاده كرد. بذر از گياهان دو ساله جمع‌آوري مي‌شود. در صورت بارگيري بايد از برداشت برگ، گل و پيكر رويشي ختمي دارويي خودداري كرد. هنگامي‌كه ۸۰ درصد ميوه‌هاي اين گياه خاكستري رنگ شدند ميوه‌ها را بايد برداشت و سپس خشك كرد. پس از خشك‌كردن انجام بوجاري سبك، تميز كردن و بسته‌بندي آن‌ها ضروري است. هنگام تميز كردن بذر بايد توجه داشت كه براثر اصطكاك با ماشين، دچار شكستگي نشوند چون بر اثر شكستگي از قوه رويشي آن‌ها كاسته مي‌شود.

خواص گل ختمي

ختمي دارويي تسكين‌دهنده حالت تهوع در انسان بوده و از تحريكات معده ممانعت مي‌كند.

ختمي دارويي بسيار مدر بوده و دستگاه مجاري ادراري را به‌خوبي به فعاليت وادار مي‌كند.

ختمي دارويي از بروز حساسيت‌هاي مختلف جلوگيري مي‌كند.

ختمي دارويي خلط‌ آور است و داراي تأثيرات آرامش‌بخش بوده و به‌عنوان داروي مسكن مصرف مي‌شود.

ختمي دارويي از بروز و يا تشديد ناراحتي‌ها و زخم‌هاي دهان، دندان، لثه و حتي گلو جلوگيري به عمل مي‌آورد.

از ديگر فوايد گل ختمي اين كه ختمي دارويي سرفه‌هاي شديد و برونشيت را درمان مي‌كند.

ختمي دارويي كاهش‌دهنده فشار خون است. اين ديگر خاصيت گل ختمي است.

همچنين از راه‌هاي زير نيز مي‌توانيد محصولات ما را ملاحظه و خريد نماييد:

گياه بادرنجبويه (Lemon balm) بومي آمريكا است. بذر بادرنجبويه به آساني در زمين قابل كاشت است. يك گياه شيرين و معطر از خانواده نعنا است. از بادرنجبويه خشك شده به‌عنوان چاشني استفاده مي‌شود. همچنين بادرنجبويه كوهي در برخي از نوشيدني‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. از خواص بادرنجبويه اين كه با توجه به طبع بادرنجبويه اثر آرام‌بخشي اعصاب و بيماري‌هاي معدي و قلبي دارند. از آن به‌عنوان آرام‌بخش استفاده مي‌شود و اثر سنبل‌الطيب (Valeriana officinalis) را تشديد مي‌كند. عرق بادرنجبويه نيز در آرام كردن درد معده با منشأ عصبي مؤثر است. از اسانس آن استفاده‌هاي فراواني در صنايع آرايشي بهداشتي و داروسازي مي‌شود. گل‌هاي آن‌كه در خرداد تا اواسط مرداد ظاهر مي‌شود، رنگ سفيد يا گلي دارند و به تعداد ۶ تا ۱۲ تايي نيز در كنار برگ‌ها ظاهر مي‌شوند. اين گياه ارزشمند مقاوم به خشكي بوده و آفتاب دوست است.

بادرنجبويه گياهي است پايا، پرشاخه و پرپشت به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتي‌متر و حتي بيشتر به حالت وحشي و خودرو در ايران مي‌رويد و همچنين در نواحي مختلف پرورش مي‌يابد. از مشخصات آن اين است كه ريشه كوچك و استوانه‌اي شكل، سخت و منشعب دارد. برگ‌هاي پوشيده از تار، متقابل، بيضوي، به شكل قلب و دندانه‌دار (دندانه‌هاي فاصله‌دار) است. درازاي برگ‌هاي آن ۵ تا ۸ سانتي‌متر و پهناي آن ۴ تا ۵ است. بعلاوه در سطح پهنك برگ آن رگ­برگ‌هاي متعدد به وضع مشبك ديده مي‌شود. رنگ برگ‌هاي آن در سطح فوقاني پهنك، سبز تيره ولي در سطح تحتاني آن سبز روشن است. كاسه و جام آن داراي دو لب است كه در آن لوب فوقاني جام شامل دو لوب ولي لوب تحتاني مركب از ۳ لوب است. درون گل نيز ۴ پرچم (۲ بزرگ و ۲ كوچك) جاي دارد. ميوه‌اش چهار فندقه‌اي قهوه‌اي‌رنگ است. گياه بادرنجبويه از طريق بذر به آساني در زمين قابل كاشت است. در هر گرم، حدود ۲۰۰۰ بذر بادرنجبويه وجود دارد. بادرنجبويه تا ارتفاع ۶۰ سانتي‌متر رشد مي‌كند و در آخر تابستان گل‌هاي كوچك دو لبه‌اي در اين گياه به وجود مي‌آيد. برگ‌هاي گياه بادرنجبويه عطر و بوي دلپذيري منتشر مي‌كنند. در سايت گياهان دارويي ارزشمندي نظير گل‌گاوزبان ايراني، خاكشير ايراني، مريم گلي و… موجود است كه اميدواريم از كاشت اين گياهان پرخاصيت بهره‌مند شويد.

خاك

گياه بادرنجبويه خاك حاصلخيز با زهكشي خوب را ترجيح مي‌دهد. خاك‌هاي رسي يا لوم شني براي كاشت بادرنجبويه مناسب هستند.

كاشت بادرنجبويه

تكثير توسط بذر بادرنجبويه به دور روش مستقيم و غيرمستقيم انجام مي‌گيرد:

كشت مستقيم: بادرنجبويه را در زمان مناسب (اواخر پائيز) به‌صورت رديفي كشت مي‌كنند بذرهايي كه اواخر پائيز كشت مي‌شوند پس از طي دوره سرماي زمستان در اوايل بهار سبز مي‌شوند. رشد اوليه بادرنجبويه بسيار كند است و علف‌هاي هرز مي‌توانند بدون رقابت به‌سرعت توسعه يابند و رويش گياهان را تحت پائيز قرار دهند. لذا كشت مستقيم مناسب نيست و تنها در سطوح كوچك اين كشت توصيه مي‌شود.

كشت غيرمستقيم: در اواسط بهار (اواخر فروردين اوايل ارديبهشت) بذر را در خزانه هواي آزاد و اواخر بهمن در خزانه زير پلاستيك كشت مي‌كنند پس از كاشت به‌منظور ايجاد تراكم در بستر سطحي خاك، غلتك مناسبي زده مي‌شود. آبياري منظم و مبارزه با علف‌هاي هرز در طول رويش گياهان نقش عمده‌اي در سرعت رشد بادرنجبويه دارد. اواخر تابستان (شهريور) زمان مناسبي براي انتقال نشاء از خزانه هواي آزاد و اواسط ارديبهشت نيز زمان مناسب براي انتقال نشاء از خزانه زير پلاستيك به زمين اصلي است.

تكثير رويشي: تكثير رويشي از طريق تقسيم بوته انجام مي‌گيرد. گياهان دو تا سه‌ساله را بايد از خاك خارج كرد. پس از تميز كردن ريشه از علف‌هاي هرز و جدا كردن قسمت‌هاي پوسيده و آلوده برحسب اندازه پايه مادري آن را به سه تا چهار قطعه تقسيم مي‌كنند. هر بوته شامل ريشه ساقه و چند برگ باشد به علت هزينه و كار زياد، تكثير رويشي فقط در شرايط خاص كاربرد دارد.

مدت‌زمان جوانه‌زني: بذر بادرنجبويه بعد از گذشت ۱۲ تا ۲۱ روز جوانه مي‌زند.

داشت

در سال اول رويش تا قبل از بسته شدن فواصل بين رديف‌ها بر اثر رشد گياهان دو تا سه بار بايد اقدام به وجين مكانيكي علف‌هاي هرز نمود. در سطح كوچك روش مكانيكي و در سطوح وسيع كشت علاوه بر وجين مكانيكي بايد از علف‌كش‌هاي مناسب استفاده نمود. در كشت مستقيم اوايل بهار و در كشت غيرمستقيم پس از انتقال نشاءها به زمين اصلي از علف‌كش مركازين به مقدار ۳ تا ۴ كيلوگرم در هكتار مي‌توان استفاده نمود. براي مبارزه با علف‌هاي هرز گياهان دوساله و يا بيشتر اوايل بهار قبل از رويش مجدد از علف‌كش مركازين به مقدار چهار تا شش كيلوگرم در هكتار يا از علف‌كش پاتوران (patoran) به مقدار ۵/۳ تا ۵ كيلوگرم در هكتار به‌صورت محلول باشي مي‌توان استفاده نمود. از اين علف‌كش‌ها تا اولين برداشت پيكرو رويشي چند بار مي‌توان استفاده نمود. پس از اولين برداشت مي‌توان از علف‌كش مركازين به مقدار ۳ كيلوگرم استفاده كرد. براي مبارزه با لارو بعضي حشرات مي‌توان از بازودين Basudin 5G به مقدار ۳۰ كيلوگرم در هكتار يا بازودين ۱۰ گرم به مقدار ۱۵ كيلوگرم در هكتار به‌صورت محلول‌پاشي در خاك استفاده نمود. براي مبارزه با كك نباتي شلغم و زنجره و شته سبز مي‌توان از محلول يك درصد بي، آي ۵۸ يا محلول ۱/۰ تا ۲/۰ درصد فوسيدري استفاده نمود. ۲۵ روز قبل از برداشت محصول بايد از بكار بردن اين سموم خودداري شود. براي مبارزه با بيماري قارچ لكه برگي مي‌توان از محلول فوندازول يا برستون به‌صورت محلول‌پاشي استفاده كرد.

برداشت

در سال اول يك‌بار ولي از سال دوم به بعد دو يا حتي سه مرتبه پيكر رويشي بادرنجبويه را مي‌توان برداشت كرد. زمان مناسب براي اولين برداشت مرحله گل‌دهي (اواخر تير) است. دو بين برداشت معمولاً اواسط شهريور انجام گيرد چنانچه شرايط آب و هوايي مناسب باشد اواخر مهرماه نيز مي‌توان سومين برداشت را انجام داد. پيكر رويشي گياهان از ۴ تا ۵ سانتي‌متري از سطح زمين برداشت مي‌شوند. پيكر رويشي بايد هنگامي برداشت شود كه قطرات شبنم موجود بر سطح گياهان بر اثر تابش آفتاب خشك شده باشند. به‌منظور افزايش كيفيت مواد مؤثر فقط برگ‌هاي اين گياه بايد برداشت شوند. برگ‌ها پس از برداشت به‌سرعت سياه و يا قهوه‌اي‌رنگ مي‌شوند، لذا پس از برداشت بايد بلافاصله در حرارت ۴۵ تا ۵۰ درجه سانتي‌گراد خشك شود. عملكرد پيكر رويشي تازه ۱۰ تا ۲۰ تن در هكتار است كه پس از خشك شدن ۲ تا ۴ تن پيكر رويشي خشك حاصل مي‌شود. عملكرد برگ خشك ۷/۰ تا ۱ تن در هكتار است. اگر هدف از گياه جمع‌آوري بذر باشد محصول را يك‌بار برداشت مي‌كنند و آن هنگام رسيدن بذرها است. بذرها از اوايل شهريور به‌تدريج مي‌رسند از آنجائي كه بذرهاي رسيده به اطراف پراكنده مي‌شوند از اين‌رو قبل از رسيدن بايد آن‌ها را جمع‌آوري نمود. اندام‌هاي برداشت‌شده را در سايه خشك و پس از بوجاري بذرها را تميز كرده و انبار مي‌كنند. عملكرد بذر ۱۵۰ تا ۳۰۰ كيلوگرم در هكتار است.

نحوه كاشت در منزل

شش تا هشت هفته قبل از پايان سرما بذرها را در خانه بكاريد. بذر را به‌آرامي در خاك فشار دهيد و با لايه بسيار نازكي خاك بپوشانيد، زيرا بذرها براي جوانه‌زني به نور نياز دارند. سپس با استفاده از آبپاش خاك را مرطوب كنيد. بعد از پايان سرما نهال‌ها را به زمين منتقل كنيد.

مدت‌زمان رشد و باردهي

رشد شاخه‌هاي بادرنجبويه به مدت ۶ هفته به پايان مي‌رسد ولي اين شاخه‌ها بعد از ۵ هفته هم قابل‌فروش هستند.

آفات و بيماري‌ها

بادرنجبويه مستعد ابتلا به مگس سفيد، كنه‌هاي عنكبوتي و كپك پودري است. براي مقابله با آن‌ها و حفظ سلامت گياهان دارويي مي‌توان از حشره‌كش و قارچ‌كش‌هاي ارگانيك استفاده كرد.

همچنين از راه‌هاي زير نيز مي‌توانيد محصولات ما را ملاحظه و خريد نماييد:

۱- مراجعه به صفحه اينستاگرامي به آدرس:

https://www.instagram.com/zerafat_shop/

https://www.instagram.com/zerafat.shop

۲- مراجعه به كانال تلگرامي به آدرس:

https://t.me/zerafat_shop

۳- تماس با شماره موبايل: ۰۹۱۳۵۵۵۵۹۳۳

علف چاي به آن گل راعي، هوفاريقون و گل شهناز نيز گفته مي‌شود گياهي است علفي و چندساله، فاقد كرك، در پايه چوبي با غده‌هاي شفاف حاوي مواد روغنـي و گـاهي بـه رنگ قرمز يا سياه كه بسته شرايط محيط از ۲۵ سانتي‌متر تا ۱ متر رشد مي‌كند. در سال اول رشد رويشي دارد و خزنده است. رشد مطلوب و گلدهي از سال دوم به بعد آغاز مي‌شود. ساقه‌هاي آن در قاعده منشعب، داراي دو خـط نسـبتاً برجسته در تمامي طول آن است و شاخه‌هاي متقابل و جفتي آن از يـك ريـزوم كوتاه در سطح خاك منشأ مي‌گيرند. برگ‌هاي اين گياه قاشقي شكل، متقابل، بيضوي و نسـبتاً نيزه‌اي شـكل بـوده، دم برگ‌ها كوتاه، رگبرگ‌هايي به طول ۵/۱-۴ سانتي‌متر كامل و بدون كـرك كـه بـر روي آن‌ها نقاط كوچك و شفافي به تعداد فراوان ديده مي‌شود كـه در واقـع كيسه‌هاي ترشي مملو از اسانس هستند و بدون دم برگ مي‌باشند و داراي حفـرات فـراوان سانس هستند كه نام گونه اين گياه از همـين ويژگـي بـه معنـي سوراخ‌سوراخ حاصل شده است. ولي در حقيقت سوراخ نيسـت بلكـه پـرده نـازك و شفافي است كه غده‌هاي روغني در كناره‌هاي آن قرار دارند. ريشه‌هاي گياه كوتاه و به طول ۴۵-۳۰ سانتي‌متر و عرض ۴/۰-۳/۰ سانتي‌متر است. در گلبرگ‌هاي آن نقاط ريز با خطوط تيره‌اي مشاهده مي‌شود كـه غده‌هاي ترشحي مي‌باشند. محتواي غده‌ها شيره‌اي به رنگ قرمز مايل به قهوه‌اي است. گل‌هاي آن زردرنگ به قطر ۲۰-۲۵ سانتي‌متر بوده و از پنج كاسـبرگ سـبز و ۵ گلبرگ زرد طلايي به‌صورت آزاد (نيزه‌اي شكل) تشكيل شده است. گل آن كمي معطر و داراي بويي شبيه صمغ صنوبر است. گل‌ها خود لقـاح، متقارن، خامه‌اي طويل و داراي دانه‌هاي گرده فراوان هستند به همين دليل حشرات را به‌سوي خود جذب مي‌كنند. در زماني كه بساك ها شكافته مي‌شوند با كلاله تماس ندارند زيرا در يك سطح نمي‌باشند بنـابراين در ايـن مرحلـه گرده‌افشاني وابسته به حشرات است كه جلب گل‌ها مي‌شوند بعد از گل دادن گلبرگ‌ها و پرچم‌ها به‌طرف داخل گل كشيده مي‌شوند و در آن موقع كه بساك ها پوشيده از دانه‌هاي گرده هستند با كلاله تماس پيدا مي‌كنند. پرچم‌ها زيـاد، پنج دسته‌اي، جدا، مقابل گلبرگ‌ها است.

مايعي كه از گل‌ها خارج مي‌گردد قرمز بوده و بر روي پوست اثر آبي- بنفش بر جاي مي‌گذارد. ميـوه به‌صورت كپسول ۳ خانه است كه بذور تيره‌رنگ در آن قرار دارد و طول آن‌ها حـدود ۱ ميلي‌متر بـوده و فاقـد آندوسـپرم مي‌باشند. وزن هزار دانه آن ۳/۰-۱۵/۰ گرم است. زمان گل‌دهي اواخر ارديبهشت تا اواخر مهرماه و زمان برداشت سرشاخه‌ها خرداد تا تيرماه است. اين گياه نيازمند تابش مناسب نور خورشيد است. خاك‌هاي غني از مواد غذايي و رطوبت مناسب با بافت سبك تا متوسط و زهكش خوب را با ۶-۷=pH را مي‌پسندد. نسبت به خاك‌هاي اسيدي و قليايي نيز تا حدودي مقاوم است. جذب‌كننده عنصر كادميم است و بايد در خاك‌هايي كـه حـاوي بـيش از ۲۵/۰ kgsoil/mgcd هستند، پرورش يابد.

اين گياه بيشتر در مناطق خشك، مرغزارها و مراتع آفتاب‌گير مي‌رويد. اين گياه بومي بريتانيا و اروپا است. علـف چاي به سرما، كم‌آبي و شوري حساس است و خاك‌هاي داراي زهكشي را ترجيح مي‌دهد. براي افزايش گلـدهي علـف چاي مكان‌هاي آفتابي براي كشت مناسب‌تر است. علف چاي گياهي است روزبلند و حداكثر گل و ماده مؤثر آن را در اوايل تابستان توليد مي‌نمايد. علف چاي در محدوده وسيعي از اقاليم رشد مي‌كند اما براي جوانه‌زني يا بقاي گياهچه در ارتفاع بيش از ۱۵۰۰ متر بـه علت سرما، رشد محدودي پيدا مي‌كند. اين گياه در صفر درجه سانتي‌گراد شروع به رشد مي‌كند، در منـاطق معتـدل رشد مطلوبي دارد و گرماي بيش‌ازحد رشد آن را مختل مي‌كند.

اثر رطوبت بارندگي زياد باعث كاهش هـواي خـاك و شستشـوي عناصـر غـذايي مي‌گردد كـه بـراي علف چاي مناسـب نيست. بهترين رشد علف چاي را ارتفاع ۶۰۰ متر و بارندگي بيش از ۷۶۰ ميلي‌متر عنوان نموده است. اثر خاك علف چاي به EC و PH خاك و آب حساس است درحالي‌كه در محدوده‌هاي وسيعي از خاك‌ها رشد مي‌كند ولـي بهترين رشد را در خاك‌هاي سبك و عميق دارد. رشد مطلوب اين گياه در خاك‌هايي با حاصل خيـزي زيـاد تـا كـم بـا زهكش خوب است و بهترين PH حدود ۶٫۶، بهترين EC خاك و آب حدود ۲۰۰۰ ميكروموس است. مواد و عناصر غذايي موردنياز مقدار ۶۰ كيلوگرم ازت، ۸۰ كيلوگرم و فسفر ۱۲۰ كيلوگرم پتاس است. مقادير مختلف كودهاي شيميايي NPK براثر جذب عناصر غذايي در صورت برداشت گياه به اندازه ۲۰ تـن در هر هكتار به ترتيب ۱۱۹,۴۰,۱۰۵ كيلوگرم پيشنهاد شده است. دادن كود دامي و شيميايي زياد سبب شـيوع آفـات در اين گياه مي‌شود.

قسمت‌هاي مورداستفاده

سرشاخه‌هاي گل‌دار تازه يا خشك شده گياه سرشاخه‌ها را بايد در زمان گلدهي از گياه چيد. در اين هنگام طعم آن تلخ، كمي قابض و به‌طور ملايم شور است. اگـر در بين انگشتان فشرده و له شود، بوي معطر و رزيني از آن استشمام مي‌شود. براي منظورهاي درماني گل را بايد زماني از گياه جدا كرد كه در حال طراوت يعني قبل از پلاسيده شدن باشند.

كاشت

تكثير اين گياه عمدتاً توسط بذر در بهار، تقسيم اندام زيرزميني (ريشه راست) در پاييز و گـاه توسـط قلمـه سـاقه صورت مي‌گيرد. ولي جهت تكثير در سطح وسيع از بذر علف چاي استفاده مي‌شود. بذور ريز اين گياه را بايستي در عمق كم كشت نمود زيرا به دليل كوچك بودن به كشت عميق حساس هستند. معمولاً از كشت غيرمستقيم بذور استفاده مي‌شود. در اواخر زمستان، بذرهاي داخل خزانه، در پيت و بدون پوشش روي بستر كشـت مي‌شوند. بـذرها در ۱۰-۲۸ روز جوانه مي‌زنند. هنگامي‌كه نشاها به ارتفاع ۱۰-۱۵ سانتي‌متر رسيدند مي‌توان آن‌ها را به مزرعه منتقل كـرد. ايـن عمـل بايد بلافاصله بعد از مساعد شدن هوا و رفع يخبندان صورت گيرد كه به‌طور معمول مدت‌زمان لازم جهت انتقال نشـا از خزانـه بـه زمين اصلي ۴۵-۶۰ روز به طول مي‌انجامد. فاصله ۳۰-۴۰ سانتي‌متري گياهان از يكـديگر بالاترين عملكرد را داشته است.

مراقبت و نگهداري

علف چاي در مرحله خزانه به گياه انگلي سس حساس و در ايـن مـورد بايـد بسيار مراقب بود و از بذور مرغوب استفاده كرد است. بسته به اقليم و ميزان گرماي هوا آبياري، به‌صورت منظم به روش‌هاي سنتي بين ۷-۱۰ روز يك‌بار يا به‌صورت قطره‌اي براي اين گياه مناسب است. البته لازم به ذكر است كه حدوداً يـك ماه پس از كاشت علف چاي، اين گياه به ميزان آب زيادي نياز داشته و رطوبت خاك بايد دائماً حفظ شود. مبارزه با آفات و امراض موجود در منطقه با روش‌هاي توصيه‌شده و دفـع علف‌هاي هرز در مراحل اول (قبل از كاشت و اوايل رويش) بايد انجام شود.

برداشت

برداشت اين گياه در زماني است كه ۵۰ تا ۸۰ درصد گل‌ها باز شده‌اند يعني در اواخر خرداد يا ابتداي تيرماه و ايـن عمل شامل قطع پيكره رويشي اين گياه از نزديكي سطح زمين (۱۰-۲۰ سانتي‌متر بالاي طوقه) است. برداشـت در حدود ۳-۴ بار به فاصله ۳-۵ روز تكرار شود، در طول سال مي‌توان ۲ بار پيكر رويشي آن را برداشت كـرد. برداشـت در يك روز آفتابي صورت گرفته و محصول را بايستي به‌سرعت در محلي تاريك خشك نمود. سرشاخه‌هاي گل‌دار گياه را بايد بعد از برداشت به‌سرعت خشك كرد. براي اين منظور مي‌توان پـس از برداشـت در يك روز آفتابي آن‌ها را در سايه و محلي كه هوا جريان داشته باشد و نور مستقيم خورشيد به محصول نتابد پهن نموده يا در خشك‌كن استاندارد كه دماي آن ۳۵-۴۵ درجه سانتي‌گراد است خشك كرد. در اين حالت مـاده مؤثر گيـاه در زمان خشك شدن محفوظ مي‌ماند. سپس آن‌ها را در گوني‌هاي كنفي و بهداشتي در انبار خنك نگهداري مي‌نمايند. عملكرد اين گياه براي گياهان تازه ۱۴-۱۶ تن در هكتار و ۲۰۰۰-۲۵۰۰ كيلوگرم ماده خشك در هكتار است كـه حداكثر عملكرد در سال سوم خواهد بود و بعد از سال چهارم عملكرد آن كاهش مي‌يابد. اگر هدف برداشت، بـذر، باشـد بايد هنگام رسيدن بوته‌ها كه رنگ كپسول خاكي‌رنگ شدند اقدام به برداشت سرشاخه‌ها و جداسازي بذر نمود.

خواص

علف چاي گرفتگي صدا را باز مي‌كند و خلط‌آور است.

براي درمان مرض كزاز به كار مي‌رود.

درمان‌كننده اسهال و اسهال خوني است.

از خواص علف چاي درمان ضعف جنسي است.

علف چاي براي درمان درد دنبالچه بهترين دارو است.

اين گياه ضد كرم معده و روده، ادرارآور و قاعده آور است.

علف چاي درمان‌كننده مننژيت است.

علف چاي براي درمان فلج به كار مي‌رود.

از خواص گياه هوفاريقون درمان زخم‌هاي عميق، متعفن و التهابات پوستي است به اين منظور برگ گياه علف چاي را بكوبيد و يا روغن حاصل از گل اين گياه را روي محل زخم قرار دهيد.

ماده قرمزرنگي كه در برگ‌هاي علف چاي وجود دارد و با فشار دادن برگ‌ها از آن خارج مي‌شود، براي التيام زخم‌ها و درمان سوختگي به كار مي‌رود.

از ديگر خواص هوفاريقون درمان بي‌خوابي، سياه‌سرفه و مننژيت است.

دمنوش علف چاي براي درمان افسردگي مفيد است.

يكي از مهم‌ترين خواص علف چاي تقويت سيستم ايمني بدن و از بين بردن ويروس‌ها از جمله ويروس ايدز است. طبق آخرين تحقيقات علف چاي مي‌تواند ويروس‌ها را از بين ببرد. مدتي است كه بيماران مبتلا به ايدز از اين گياه استفاده مي‌كنند كه سيستم دفاعي بدن آن‌ها را تقويت و علائم بيماري را تخفيف مي‌دهد.

مضرات هوفاريقون

تحقيقات دانشمندان نشان داده مصرف گياه علف چاي براي انسان درصورتي‌كه در حد مجاز توصيه‌شده مصرف شود ايجاد عوارض پوستي نمي‌كند، مگر افرادي كه داراي پوستي حساس باشند، لذا اشخاصي كه نياز به استفاده از خواص علف چاي داشته و از اين گياه استفاده مي‌كنند، بايد حتي‌الامكان دور از تابش اشعه آفتاب باشند. قرار گرفتن پوست در معرض آفتاب پس از مصرف خوراكي اين گياه، ممكن است منجر به آسيب پوستي و درماتيت شود. در هواي مرطوب و آفتابي هرس كردن گياه و چيدن برگ و گل باعث درماتيت تماسي مي‌شود. علف چاي با غذاهاي داراي مقادير زياد تريپتامين مانند پنير، داروي فلوكستين، مهاركننده MAO، داروهاي ضد ايدز، داروهاي قلبي حاوي ديگوگسين بهتر است مصرف نشود، چون ممكن است مقدار كمي اثرات آن‌ها را كاهش دهد.

آويشن يكي از گونه‌هاي ارزشمند آويشن در ايران است كه در جنوب ايران، افغانستان و پاكستان مورد كاشت قرار گرفته است و خواص دارويي و خوراكي دارد. آويشن نيز از خانواده نعنائيان بوده و ارتفاع كوتاه (۱۰ تا ۳۰ سانتي‌متر) و فرم بوته‌اي دارد كه به‌راحتي در داخل گلدان مي‌توان آن را پرورش داد، ساقه‌هاي منشعب و متعدد و برگ‌هاي كوچك و گرد با حاشيه‌هاي صاف و بدون دم برگ و گل‌هاي كوچك و به رنگ سفيد از ويژگي‌هاي آن است.

آويشن‌ شاخه‌هاي كوچك پوست سفيد دارد و كرك دار است. برگ‌هاي كوچك دايره‌اي يا بيضوي با قاعده گرد و به‌ندرت قلبي‌شكل و تقريباً نوك‌دار، برگ‌هاي جوان كُرك‌هاي كوتاه سفيد و برگ‌هاي مسن‌تر بدون كرك هستند. چرخه‌هاي گل دسته‌اي و گروهي انبوه يا سنبله‌اي شكل دارد. گل‌هاي آن بسيار كوچك، به طول دو ميلي‌متر، تخم‌مرغي درازچين و كرك‌دار هستند. آويشن داراي طبعي گرم و خشك است. آويشن به‌صورت چندساله كاشته مي‌شود و بوته‌هاي آن تا ۵ سال يا بيشتر ماندگاري دارد.

آويشن بومي كشور ايران بوده و در اصفهان (ده كيلومتري شمال نجف‌آباد، ۲۷ كيلومتري جنوب اصفهان، كلاه‌قاضي جنوب اصفهان، شاه‌كوه)، لرستان (شهبازان، چم سنگر: مرگ سر)، خوزستان (۶۰ كيلومتري شمال شرق دزفول، بهبهان: بابا احمدي)، فارس (فيروزآباد، كوه سيوند، ارتفاعات مشرف به درياچه مهارلو، ميان جنگل، بين جهرم و منصورآباد، نزديك طارم داراب)، بوشهر (خورموج نزديك بوشهر، اهرم)، كرمان (بين كرمان و زرند، علي‌آباد به‌طرف اسفندقه)، هرمزگان (۲۰–۳۰ كيلومتري شرق حاجي‌آباد، گهره، كوه‌هاي گنو، كوه هماگ از فارغان و تيدر، آبگرم گنو)، بلوچستان (ده كيلومتري خاش به‌طرف ايرانشهر، شمال بزمان، شمال ايرانشهر، تنگ سرحه، دره رودخانه كاجو شمال قصر قند، اطراف نيك‌شهر)، خراسان (گردو ۷۰ كيلومتري جنوب ازبگو، ازبگو) و يزد (۱۵ كيلومتري غرب چاه‌ملك به طرف چوپانان، مهريز: خورميز، بين جندق و يزد، بافق: قطروم، بين اشنيز و ندوشن) مي‌رويد. آويشن خشكي را به‌خوبي تحمل مي‌كند و نسبت به بي‌آبي مقاوم است.

آويشن گياهي با خواص دارويي بسيار و چندساله از خانواده نعناعيان و از جمله گياهان دارويي است، آويشن تقريباً در تمامي دنيا كشت مي‌شود و داراي گونه‌هاي فراواني است كه اغلب معطر و چندساله هستند. آويشن بومي مناطق مديترانه و جنوب اروپا بوده، در كشور ايران نيز آويشن به‌طور گسترده كشت مي‌شود يا گونه‌هاي وحشي آن در برخي نقاط مي‌رويد و نياز مصرفي كشور را تأمين مي‌كند. در يونان باستان، زنان به شواليه‌ها و جنگجويان آويشن هديه مي‌دادند زيرا باور داشتند اين گياه به آنان شجاعت و قدرت مي‌دهد، در قرون وسطي اروپاييان آن را زير بالش خود قرار مي‌دادند تا خواب راحتي داشته باشند.

ارتفاع گياه آويشن بستگي به شرايط اقليمي از ۲۰ تا ۵۰ سانتي‌متر متغير است، قسمت بالايي گياه انشعاب‌هاي فراواني دارد، هر چه سن گياه بالاتر برود انشعاب‌ها بيشتر شده و بوته‌هايي پرپشت به وجود مي‌آورد. برگ‌هاي آويشن ريز و نيزه‌اي مانند و داراي كرك‌هاي بسيار ريز است. برگ‌هاي معطر آن معمولاً به رنگ سفيد ديده مي‌شود و گاهي صورتي يا بنفش كه جذب‌كننده قوي حشرات و زنبورها است. بذر آويشن بسيار ريز بوده، هر ۱۰۰۰ عدد بذر آويشن حدوداً ۰٫۳ گرم وزن دارد. آويشن براي رشد به هواي گرم و خشك و نياز دارد، بسيار مقاوم به خشكي و بي‌آبي بوده.

اين گياه با اريگانو هم‌خانواده است. در زبان كردي به «آويشن»، «جعتري» و ساير مناطق كردنشين به آن «آنخ» يا «اَزوِه» گفته مي‌شود و در زبان تركي به «آويشن»، «كهليك اُتي» و در زبان مردم لر به‌خصوص در مناطق بختياري به اين گياه «اوشوم» گفته مي‌شود. در زبان مردم رودبار استان گيلان به آن، «پلنگ مشت» مي‌گويند و طعم‌دهنده اصلي غذايي به نام شامي رودباري است. يكي از گونه‌هاي اين گياه كه در مناطق كوهستاني شمال خراسان به‌وفور يافت مي‌شود به زبان كردي كرمانجي «آنخ» نام دارد. در شهرستان اقليد با نام آويشن شيرازي (Zataria multiflora) مي‌رويد. در آذربايجان غربي بخصوص مناطق كوهستاني نقده رويش قابل‌توجهي دارد.

در زبان تركي به آن كهليك اوتو (كهليك = كبك و اوت = گياه) مي‌گويند. برخي آن را به دليل تشابه اسمي با كاكوتي اشتباه مي‌كنند. درحالي‌كه كهليك اوتو (آويشن)، علي‌رغم تشابه اسمي با كاكوتي از آن متفاوت است. در همدان به آن آزربه و در كوخرد هرمزگان به آن اَوشُه مي‌گويند. در چهارمحال و بختياري به‌خصوص در كوهپايه‌هاي كلار و ناغان (اُورشُم) مي‌رويد. در جلگه دشت‌هاي مياني استان بوشهر نيز مي‌رويد و در گويش دشتي بوشهري به آن اُوشِه مي‌گويند، اين گياه در نواحي كوهستاني استان سيستان و بلوچستان هم مي‌رويد و در زبان محلي به آن «ازگند» مي‌گويند. گونه‌هاي مختلفي از آويشنيان در كوهستان‌هاي ايران مي‌رويد. در كتب طب سنتي فارسي با نام «حاشا»، «اوشن» و «صعترالحمير» نام برده شده است.

در مناطق مختلف ايران گونه‌هاي مختلف ايران گونه‌هاي مختلف با اسامي محلي متفاوتي شناخته مي‌شود از جمله در همدان «آزربه»، در اطراف تهران «آويشن يا آويشم»، در طالقان «زروه»، در زبان كردي به آن «جعتري»، «آنوخ» يا «اَزوِه» (اَزبويه) مي‌گويند و در مناطق آذري نشين «ككليك اوتي» يا «كاكله اوتي» و در ساير مناطق «صعتر»، «زعتر»، «اوشن»، «اشمه كوهي»، «سي سنبر» و «سوسنبر» ناميده مي‌شود. آويشن را به‌راحتي مي‌توانيد در گلدان‌هاي سايز متوسط و در باغچه‌هاي منازل كشت نمود كه در ادامه به‌طور كامل به آموزش آن مي‌پردازيم.

كاشت

كاشت آويشن از دو طريق تكثير مي‌يابد: كاشت بذر و تكثير رويشي (تقسيم ريشه). تكثير قلمه (كه خيلي رايج نيست).

در تكثير رويشي در فصل زمستان گياه را از خاك در آورده و ريشه‌هاي آن را به چند قسمت تقسيم كرده و در مكان‌هاي موردنظر مي‌كاريم. براي كاشت بذر آويشن در گلدان، گلدان انتخابي بايد عمقي حداقل ۱۰ سانتي‌متري داشته باشد. بذرها را در مناطق سردسيري و معتدل بهتر است ۶ هفته قبل از بهار و اتمام سرماي بهاره در منزل يا گلخانه و خزانه نشاء كنيد و بهار به محل اصلي كاشت (گلدان يا باغچه) منتقل كنيد. براي كاشت در مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري هر زماني مي‌توانيد اقدام به كاشت كنيد. آويشن در مناطقي كه داراي زمستان سرد است ممكن است زير برف دام نياورد و خشك شود. بذر آويشن بسيار ريز بوده، بذرها را زير لايه بسيار نازك از خاك نرم قرار دهيد و با اسپري آبياري كنيد. (عمق حداكثر ۰٫۵ سانتي‌متري)

براي كاشت خانگي بهتر است بذرها را بهار و بعد از رفع كامل سرما بكاريد. بذر آويشن را مي‌توانيد ابتدا داخل گلدان كوچك يا ليوان يك‌بار مصرف و سيني نشاء در عمق ۰٫۲ تا ۰٫۵ سانتي‌متري بكاريد و بعد از رسيدن به طول ۵ تا ۱۰ سانتي‌متر به گلدان يا زمين اصلي منتقل كنيد. خاك مناسب براي رشد گياه آويشن بايد نيمه سبك و داراي زهكشي مناسب باشد تركيب خاك باغچه و كمپوست يا كود حيواني براي كاشت باغچه و براي كاشت گلداني تركيب كوكوپيت و كمپوست مناسب است، آويشن خاك‌هاي سنگين و رسي را نمي‌پسندد. براي انتقال گياه به باغچه و مزرعه ابتدا خاك را به عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتي‌متر زيرورو كنيد و با كود حيواني پوسيده يا كمپوست مخلوط كنيد، سپس گياهان آماده‌شده و نشاء شده از قبل را به‌صورت رديفي كشت كنيد، فاصله بين هر دو بوته را ۳۰ تا ۴۰ سانتي‌متر و هر دو رديف را ۳۰ تا ۵۰ سانتي‌متر در نظر بگيريد.

تا قبل از جوانه‌زني بذر، بستر كشت هميشه بايد مرطوب باشد ولي نه غرق آبي. براي تسريع در جوانه‌زني بذرها مي‌توانيد بر روي بستر كشت يك مشما شفاف بياندازيد، توجه كنيد كه با اين كار دما زير مشما بالا مي‌رود و درصورتي‌كه هوا خيلي گرم باشد از انجام اين كار پرهيز كنيد و تنها مراقب باشيد كه خاك خشك نشود. كاشت مستقيم بذر آويشن در فضاي باز مشكلاتي دارد، از قبيل بارندگي شديد و شستشوي بذرها و به هم ريختن نظم كاشت و تراكم به همين دليل توصيه مي‌شود ابتدا بذرها را به‌صورتي كه بالا گفته شد نشاء كنيد و سپس در فواصل منظم به محل اصلي منتقل كنيد.

علف‌هاي هرز را از همان ابتدا حذف كنيد، وجود علف هرز باعث رقابت در جذب مواد مغذي خاك ميان آويشن و علف هرز مي‌شود و باعث كاهش مواد دريافتي موردنياز گياه و كم شدن اسانس و عطر گياه مي‌شود. خاك مناسب براي كاشت بذر آويشن بايد PH بين ۴٫۵ تا ۸ داشته باشد. از آبياري زياد آويشن بپرهيزيد، ريشه‌ها به رطوبت زياد حساس بوده و پوسيده مي‌شود، آويشن به خشكي مقاوم بوده ولي آبياري منظم توصيه مي‌شود. دماي كاشت بذر و جوانه‌زني ۲۰ تا ۲۵ درجه مناسب است، بعد از رشد دماهاي بالاتر را نيز تحمل مي‌كند.

خواص آويشن

۱- طبع آويشن گرم و خشك بوده و داراي ويتامين‌هاي آ- ب – اي و هورمون گياهي است.

۲- استحمام با آب جوشيده آويشن در تسكين درد رماتيسم شفابخش بوده و در رفع لاغري موضعي نيز مؤثر است.

۳- مصرف دم‌كرده آويشن در درمان صرع، قطع عادت ماهانه ميگرن، تب و دفع انگل اثر خوبي دارد.

۴- آويشن مقوي، محرك، قاعده آور، التيام‌بخش، افزاينده شير مادر، تصفيه‌كننده خون، مدر، ضدعفوني‌كننده، مقوي عضلات، دافع اخلاط خوني، آرام‌بخش و دافع سودا بوده و حافظه را تقويت و نيروي جنسي ر افزايش مي‌دهد.

۵- اين خوراكي حاوي آنتي‌بيوتيك طبيعي بوده و مصرف دم‌كرده و جوشانده آن براي اشخاصي كه مبتلابه بيماري‌هايي نظير درد معده، سرطان، كلسترول، ورم روده، سياه‌سرفه، اختلال‌هاي مغزي و كليوي، مسموميت، دندان‌درد، شبكوري، ناراحتي كبدي، چاقي، ورم كليه، ناتواني جسمي، آسم، درد سياتيك، سنگ كليه، ترشحات رحم، زكام سوءهاضمه، آرتروز، واريس و برفك دهان مي‌باشند مفيد است.

۶-عرق آويشن براي درمان جوش‌هاي جلدي اثر مثبت دارد.

۷- توصيه شده است كه براي درمان بيماري‌هاي ريوي مثل برونشيت حدود ۵ قطره از اسانس آويشن را بر روي قند چكانده و به همراه چاي ميل كنيد.

۸- دمنوش آويشن به مقدار يك قاشق مرباخوري در هر فنجان آب به مدت سه نوبت در روز به هضم غذا كمك كرده و موجب درمان سرفه مي‌گردد و همچنين باعث تسكين انواع تشنج شده و ضمناً بوي بد دهان را نيز برطرف مي‌كند.

۹- از آويشن در درمان بيماري‌هايي مانند گريپ­هاي عفوني، برونشيت، نارسائي كبد و ناراحتي‌هاي ريوي استفاده درماني مي‌گردد.

۱۰- از جوشانده غليظ آويشن در تقويت پياز مو استفاده مي‌شود، از دم‌كرده رقيق آن نيز مخلوط با عسل در صبحانه به‌جاي چاي استفاده مي‌گردد.

۱۱- از اين خوراكي در تهيه قرقره‌ها (براي درمان گلودرد چركي) و حمام‌هاي درماني در رژيم‌هاي لاغري و در تهيه خميردندان‌ها استفاده مي‌شود همچنين از جوشانده اين خوراكي به‌عنوان كمپرس در درمان رگ به رگ شدن و پيچيدگي عضلات استفاده مي‌كنند.

نحوه مصرف آويشن

براي مصرف چاي آويشن مي‌توانيد ۱ الي ۲ گرم گياه خشك را در ۱۵۰ ميلي‌ليتر آب جوش، دم و چند بار در روز ميل كنيد. بهترين زمان مصرف ۲ ساعت پيش يا پس از غذا است. افرادي كه نسبت به مرزنجوش يا گونه‌هاي ديگر خانواده نعناييان حساسيت دارند، ممكن است به آويشن نيز حساسيت نشان دهند. آويشن مي‌تواند ميزان لخته شدن خون را كاهش دهد و به‌ويژه در مقادير زياد، خطر خون‌ريزي را افزايش دهد. آويشن ممكن است در بدن مانند استروژن عمل كند. از مضرات آويشن اين كه اگر در شرايطي هستيد كه بر اثر استروژن وخيم مي‌شود (مثل سرطان سينه)، از مصرف آويشن خودداري كنيد. آويشن مي‌تواند پس از عمل جراحي يا در طول آن، از سرعت لخته شدن خون بكاهد، پس دو هفته قبل از جراحي، مصرف آن را متوقف كنيد.

همچنين از راه‌هاي زير نيز مي‌توانيد محصولات ما را ملاحظه و خريد نماييد:

۱- مراجعه به صفحه اينستاگرامي به آدرس:

https://www.instagram.com/zerafat_shop/

https://www.instagram.com/zerafat.shop

۲- مراجعه به كانال تلگرامي به آدرس:

https://t.me/zerafat_shop

۳- تماس با شماره موبايل: ۰۹۱۳۵۵۵۵۹۳۳